EskiÅŸehir’de çıkarılan ve ‘beyaz altın’ olarak bilinen lüle taşı bir çok ülkeye ihraç ediliyor

Yaklaşık 3 bin yıllık tarihe sahip olan ve Türkiye rezervinin yüzde 85’inin çıkarıldığı EskiÅŸehir’de beyaz altın ya da denizköpüğü adıyla bilinen lüle taşı, hediyelik eÅŸya yapımında kullanılıyor. EskiÅŸehir’e gelen yerli ve yabancı turistlerin yoÄŸun olarak ziyaret ettiÄŸi tarihi Odunpazarı evlerinin bulunduÄŸu dar sokaklardaki dükkanlarda satışa sunulan ve ustaları tarafından oyularak yapılan pipo, tespih ile biblo gibi süs eÅŸyaları kentin en önemli el sanatları arasında yer alıyor. EskiÅŸehir’de kent merkezine yakın Sarısu, YeniÅŸehir, Karaçay, Söğütçük, Beyazaltın, Nemli, Kümbet, Kepeztepe, Karatepe ve Karahöyük mahallelerinde yerin yaklaşık 100 metre derinliÄŸinden çıkarılıyor. Ancak son dönemde yeni çırakların yetiÅŸmemesi ve ocaklara inecek işçi bulunamaması nedeniyle meslek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. ‘ESKÄ°ÅžEHÄ°R’DEN Ä°HRAÇ EDÄ°LÄ°YOR AMA DÃœNYA ‘VÄ°YANA TAÅžI’ DÄ°YE BÄ°LÄ°YOR’ EskiÅŸehir’de 11 yaşından bu yana lüle taşı çıkararak ustalığını yapan evli ve 2 çocuk babası Fehmi Yavuz (54), lüle taşının sadece EskiÅŸehir’de çıkarılmasına raÄŸmen yeterli ilgiyi görmediÄŸini söyledi. Ailesinin 6 nesildir lüle taşı sektöründe olduÄŸunu ifade eden Yavuz, ’11 yaşımdan beri bu iÅŸi yapıyorum. Rahmetli babamla da giderdim. Bu babamın dedesinin mesleÄŸi. Yaklaşık 6 nesildir bu iÅŸi yapıyoruz. Bu iÅŸ bizim ekmeÄŸimiz. DoÄŸduk bu iÅŸi gördük, bu iÅŸle büyüdük. Lüle taşına eskiden sadece bizim köyümüzden 500 kiÅŸi gelirken, ÅŸimdilerde tüm köylerden lüle taşı ocaklarında çalışan 50 kiÅŸi var. Lüle taşının bu durumda olmasına çok üzülüyorum. Bu lüle taşı dünyada sadece EskiÅŸehir’de çıkan bir taÅŸ. Altın, elmas gibi madenler dünyanın her yerinde çıkıyor ama lüle taşı sadece EskiÅŸehir’de çıkıyor. Bundan daha yerli ve milli bir ÅŸey tanımıyorum ben. Tüm dünya bu taşı çok seviyor, çok talep var ama biz lüle taşımıza ne yazık ki sahip çıkamıyoruz. Bütün dünya çok seviyor lüle taşını ama EskiÅŸehir’de bile ‘lüle taşı nedir?’ diye sorsan 100 kiÅŸiden 10’u zor biliyor. Hala ne olduÄŸunu bilen yok. Dünyada halen ‘Viyana taşı’ olarak geçiyor bu taÅŸ. Yani içler acısı bir durum. Bu taÅŸ Türkiye’den, EskiÅŸehir’den çıkıp ihraç ediliyor ama dünya ‘Viyana taşı’ diye biliyor’ dedi. ‘MESLEK ODAMIZ BÄ°LE YOK’ Lüle taşından yapılan ürünlerin baÅŸta Çin olmak üzere birçok ülkede çok sevildiÄŸini anlatan Fehmi Yavuz, az sayıda meslek erbabı kaldığı için meslek odası olarak Saatçiler Odası’na kayıtlı olduklarını söyledi. Lüle taşına olan sevgisini ‘ben bu taÅŸa aşığım’ diyerek anlatan Yavuz, ‘Yaklaşık 25 sene önce Hanifi Demirkol isminde bir valimiz gelmiÅŸti EskiÅŸehir’e. Bu valimiz 2- 3 yıl kurs verdirmiÅŸti. Åžimdi hala oradan yetiÅŸen ustalarla devam ediyoruz. Bizim neslimizden pipo, satranç takımı, biblo yapmasını bilenler o valimizin sayesindedir. Åžimdilerde açılan 3 aylık kursun hiçbir faydası olmaz. Çinliler bu taşın hastası. Önceden pazarımızın büyük çoÄŸunluÄŸu Amerika, Almanya’ydı. Åžimdi Çinliler onlara ürün bırakmıyor. Çok seviliyor. Ben bu taÅŸa aşığım. Her iÅŸimi bırakıyorum, ocaÄŸa gelip bu taÅŸa sarılıyorum. Bu iÅŸi sevmeyen zaten yapamaz. Bizim meslek odamız bile yok. Neden yok? Sayımız az olduÄŸu için. Biz Saatçiler Odası’na kayıtlıyız. Saatçiler Odası bizimle ilgilenir mi? Biz kime nasıl derdimizi anlatacağız? Bu lüle taşında daha fazla çırak yetiÅŸse, ocaÄŸa daha fazla giden olsa EskiÅŸehir’in yarısına sadece bu lüle taşı bakar’ ÅŸeklinde konuÅŸtu. EKMEĞİNÄ° TAÅžTAN ÇIKARIYOR Lüle taşı ustalarının yanı sıra yerin 100 metre kadar derinine inerek taÅŸ çıkaracak işçi de bulunamıyor. GeçmiÅŸ yıllarda sayısı binlerle ifade edilen ocakçı sayısı son dönemde 10’a kadar düştü. Fehmi Yavuz’un lüle taşı ocağında yerin 65 metre derinliÄŸinden hilti ile lület aşı çıkaran Yusuf Tuncer (51) ekmeÄŸini taÅŸtan çıkarmaya çalıştığını söyledi. Yaklaşık 15 yıldır lüle taşı sektöründe çalıştığını ifade eden Tuncer, ‘Bu iÅŸi 15 yıldan bu yana bilfiil yapıyorum. Yapıyorum ama zaruretten. Ä°ÅŸimiz yok, bulmak için uÄŸraşıyoruz. Çok tükendi bu iÅŸ. Lüle taşını bulmak çok zor. Yapan 3- 4 ekip kaldı, 3’er kiÅŸiden 9 kiÅŸiyiz. Bizim köyde bu iÅŸi yapan 9 tane insan kaldı. Bu iÅŸin sonu yok gibi, tükendi damarlar. Åžu kuyuya ineli 6- 7 ay oldu, 2- 3 bin liralık malzeme çıkartamadık. ‘Allah’tan umut kesilmez’ diyoruz arıyoruz. Ä°nÅŸallah bulunacak. Bizim mesleÄŸimiz, atalarımızdan gördüğümüz iÅŸ bu’ dedi. ‘BU Ä°ÅžTEN ZENGÄ°N OLANINI DUYMADIM’ Lüle taşının bulup çıkarmanın göründüğü kadar kolay olmadığını anlatan Tuncer ÅŸunları söyledi: ‘Evimizin geçimini bu iÅŸten saÄŸlıyoruz. Allah bereket versin, zengin de etmedi aç da koymadı. Kimseye muhtaç olmadan yaÅŸamımızı sürdürmeye çalışıyoruz. Üç çocuÄŸum var, iyi kötü okuttum bu iÅŸleri yaparak. BulduÄŸumuz günler de oldu, bulamadığımız günler de çok oldu. Göründüğü gibi kolay bir iÅŸ deÄŸil. Bir sene ben yaÅŸadım, 8 ayda evime 100 lira para götüremedim. SaÄŸda solda iÅŸ aradım öyle günümü geçirdim. Azıcık rahatlayınca yine bu iÅŸleri yapıyoruz. Bugün bereket versin yine de en azından yevmiyemizi aldık. Ä°yi, güzel parçalar çıktı. Ä°yi kötü ekmek parasını çıkarttık. Taşı bulmak çok zor. Bu iÅŸten zengin olanını duymadım. Bu iÅŸi yapıp da ihya olanını duymadım. Bir sene kazanmış, ertesi sene arayacağım diye önceki kazandıklarını yemiÅŸ.’ ‘BÄ°R EVÄ°N GEÇİMÄ°NÄ° SAÄžLAYACAK MESLEK DEĞİL’ EskiÅŸehir’de yerin altından çıkarıldıktan sonra ustalar tarafından iÅŸlenen lüle taÅŸları çoÄŸunlukla pipo ve hediyelik eÅŸya haline getirilerek dükkanlarda satılıyor. Ancak pandemi nedeniyle ÅŸehre turistlerin geliÅŸi durunca, satışlar da azaldı. Birçok esnaf lüle taşı hediyelik eÅŸya dükkanlarını açmaz oldu. Atlıhan El Sanatları Çarşısı’nda lüle taşı hediyelik eÅŸya satan Meliha Öztopçu, mesleÄŸin zor bir dönemden geçtiÄŸini ifade ederek, ‘Bu meslek babamızın mesleÄŸi. Babam ÅŸu an 85 yaşında, bu mesleÄŸi 60 yıldır yapıyor. Nikotini çeken bir taÅŸ olduÄŸu için pipo yapılır. Kalan parçalardan da tespih, takı, biblo, zarf açacağı, satranç takımları yapılıyor. Bizim isteÄŸimiz bunun sadece pipo ile sınırlı kalmaması. Çok farklı ürünler yapılabilir ama bunları yapacak ustalar maalesef EskiÅŸehir’de yok. Usta baÅŸka iÅŸ buluyor, kalan zamanında lüle taşı iÅŸliyor. Çünkü bu bir evin geçimini saÄŸlayacak bir meslek deÄŸil’ ÅŸeklinde konuÅŸtu. FESTÄ°VALÄ° DE VAR EskiÅŸehir’in en önemli geleneksel el sanatları arasında yer alan lüle taşı için Odunpazarı Belediyesi 2 yıldır lüle taşının diÄŸer adı olan ‘Deniz Köpüğü’ ismiyle festival düzenliyor. Tarihi Odunpazarı evlerinin bulunduÄŸu meydanda yapılan festivalde lüle taşı ustaları kurulan stantlarda el becerilerini göstererek, hediyelik eÅŸyalar üretip satıyor. Festival bu yıl pandemi nedeniyle yapılamadı. Lüle taşından yapılan aralarında pipo, tespih ve biblo gibi süs eÅŸyalarının da bulunduÄŸu ürünler dükkanlarda özel sipariÅŸler hariç 10 TL’den 500 TL’ye kadar deÄŸiÅŸen fiyatlarla satılıyor.

Bir önceki yazımız olan Araç almayı düşünenler dikkat! Taşıt kredilerinde vade sınırları azaltıldı başlıklı makalemizde Ekonomi, Fatura ve Karar hakkında bilgiler verilmektedir.